Bu qishloq xo&lsquo;jaligi sohasi tubdan modernizatsiya qilinib, unga bozor tamoyillari tatbiq etilgani, paxta yig&lsquo;im-terimida bolalar mehnati va majburiy mehnatga butkul barham berilgani jahonda tan olinganining yorqin tasdig&lsquo;idir.&nbsp;
Islohotlarning yangi davri bo&lsquo;lmish oxirgi besh yillikda paxtadan &laquo;siyosiy ekin&raquo; tusi tom ma&rsquo;noda olib tashlandi. Paxta dalalariga sochilib ketgan millat bolalari egatlardan qaytarib olindi. Uning egilgan boshi, tuproqqa qorishib ketgan qadr-qimmatini qayta tiklandi. Pirovardida mamlakat xalqaro hamjamiyat oldida &laquo;Bolalar mehnati&raquo;, &laquo;Ayollarni og&lsquo;ir va xatarli mehnatga jalb qilish&raquo;, &laquo;Majburiy mehnat&raquo; degan ta&rsquo;na-dashnomlar, isnoddan qutulib, turli iqtisodiy cheklovlardan ozod bo&lsquo;lmoqda.
Davlatimiz rahbari O&lsquo;zbekiston &ldquo;Cotton Campaign&laquo;ning &laquo;qora ro&lsquo;yxati&raquo;dan chiqarilgani haqida to&lsquo;xtalar ekan, jumladan, shunday dedi: &laquo;Necha yillardan beri manfaat qilmadik. Paxtamizning rangi oq edi, lekin &laquo;qora&raquo; bo&lsquo;lib yurdi. Biz buning uchun qancha qiynaldik. Agar siyosiy iroda bo&lsquo;lmaganida shu narsalar bo&lsquo;larmidi? Lekin bu &mdash; kurash. Kecha televizorda ko&lsquo;rsatdi, qadriga yetgan odam xursand bo&lsquo;lib yig&lsquo;ladi. Millatimizning qiymati bu&raquo;.&nbsp;
Ochig&lsquo;ini aytish kerak, 12 yil davomida amalda bo&lsquo;lgan cheklovni olib tashlash oson bo&lsquo;lgani yo&lsquo;q. Negaki, yaqinu yiroqdagilar Yangi O&lsquo;zbekistonda yuz berayotgan inqilobiy o&lsquo;zgarishlarni, ayniqsa, paxtachilikdagi ijobiy o&lsquo;nglanishlarni hazm qilishi, e&rsquo;tirof etishi silliq kechmadi.&nbsp;
Shu bois bu boradagi xalqaro hamkorlikka alohida e&rsquo;tibor qaratildi. Xususan, Xalqaro mehnat tashkiloti, AQSH Davlat departamenti va Mehnat vazirligi, shuningdek, &ldquo;Cotton Campaign&rdquo; koalitsiyasi bilan hamkorlikda odam savdosi, majburiy mehnatga qarshi kurashish va ishchilar huquqlarini ta&rsquo;minlash bo&lsquo;yicha ishlab chiqilgan kompleks chora-tadbirlar rejalari muvaffaqiyatli amalga oshirildi.&nbsp;
Shu bilan birga, mamlakatimizda milliy qonunchilik takomillashtirilib, ular xalqaro standartlarga muvofiqlashtirildi. Aniqrog&lsquo;i, 2019-2021 yillarda 32 ta normativ-huquqiy hujjat qabul qilindi, Xalqaro mehnat tashkiloti va Xalqaro migratsiya tashkilotining qator konvensiya hamda bayonnomalari ratifikatsiya qilindi. Bolalar mehnatidan va majburiy mehnatdan foydalanganlik uchun jinoiy javobgarlik kuchaytirildi. Shu tariqa paxta-to&lsquo;qimachilik sanoatining bamisoli peshonasiga bosilgan tamg&lsquo;a olib tashlandi.&nbsp;
BOYKOT VA UNING TA&rsquo;SIRI QANDAY BARTARAF ETILDI?&nbsp;
Ma&rsquo;lumki, o&lsquo;zbek paxtasiga ilk 2009 yilda boykot e&rsquo;lon qilingan edi. Oradan bir yil o&lsquo;tgach, &ldquo;Cotton Campaign&rdquo; koalitsiyasining ushbu chaqirig&lsquo;iga 60 dan ortiq kompaniyalar qo&lsquo;shildi. 2022 yilga kelib esa o&lsquo;zbek paxtasini boykot qilgan xalqaro brend hamda riteylerlar soni 331 taga yetdi. Ular orasida &ldquo;C&amp;A&rdquo;, &ldquo;Gap Inc.&raquo;, &ldquo;H&amp;M&rdquo;, &ldquo;Levi Strauss &amp; Co.&raquo;, &ldquo;Tesco&rdquo;, &ldquo;Walmart&rdquo;, &ldquo;Nike&rdquo;, &ldquo;Zara&rdquo; kabi dunyo to&lsquo;qimachilik bozorida yetakchi bo&lsquo;lgan yirik brendlarning ham borligi o&lsquo;zbek paxta-to&lsquo;qimachilik sanoati va uning eksportiga salbiy ta&rsquo;sirini o&lsquo;tkazmay qolmadi.&nbsp;
&ldquo;Cotton Campaign&rdquo; xalqaro koalitsiyasi vakillarining bir ovozdan aytishicha, Prezident Shavkat Mirziyoyevning tashabbusi bilan qishloq xo&lsquo;jaligi sohasi, xususan, paxtachilikda ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishning klaster usuliga o&lsquo;tilgani eng to&lsquo;g&lsquo;ri yo&lsquo;l bo&lsquo;ldi. Buning natijasida bolalar mehnati va majburiy mehnatga barham berildi.&nbsp;
Yana bir e&rsquo;tiborli tomoni, qulay agrobiznes muhiti yaratilib, O&lsquo;zbekistonda zamonaviy jihozlar va ilg&lsquo;or texnologiyalar bilan ta&rsquo;minlangan yirik korxonalar paydo bo&lsquo;ldi. Ularda paxta tolasini chuqur qayta ishlash zanjiri yaratilib, barcha jarayonlarni kuzatish imkonini beradigan shaffof tizim yaratildi. Mehmonlar o&lsquo;zbek to&lsquo;qimachilari muvaffaqiyatining bosh omili bo&lsquo;lgan ushbu yangiliklarni Buxoro viloyatidagi &ldquo;BCT Cluster&rdquo;, Toshkent viloyatidagi &ldquo;TCT Cluster&rdquo; paxta-to&lsquo;qimachilik klasterlarida bo&lsquo;lib o&lsquo;rgandilar. Va paxta-to&lsquo;qimachilik sanoati majburiy mehnat butkul xoli bo&lsquo;lgan jozibador tarmoqqa aylanganini yana bir marta e&rsquo;tirof etdilar.&nbsp;
2016 yilda yurtimizda yetishtirilgan paxta xom ashyosining 37 foizi o&lsquo;zimizda qayta ishlangan bo&lsquo;lsa, hozirgi paytda O&lsquo;zbekiston o&lsquo;z paxta tolasini 100 foiz qayta ishlash quvvatiga ega bo&lsquo;ldi. Buning evaziga xom ashyo eksporti batamom to&lsquo;xtatildi. Aksincha, qayta ishlanib, qo&lsquo;shimcha qiymatga ega mahsulot sifatida eksport qilina boshlandi.
Boshqacha aytganda, tolani o&lsquo;zimizda chuqur qayta ishlash hajmi ortib, kalava ip yigirish 2 barobarga, tayyor mahsulot ishlab chiqarish 3 barobarga oshdi. O&lsquo;z navbatida, eksport miqdori muttasil ortib, 2021 yil yakunlari bo&lsquo;yicha 3,1 milliard dollarga yetkazilgani quvonarlidir.&nbsp;
Hisob-kitoblarimizga ko&lsquo;ra, O&lsquo;zbekiston birgina paxta tolasini chuqur qayta ishlash evaziga yillik eksport hajmini 50 milliard dollarga chiqarish salohiyatiga ega. Birinchi marra yaqin 2-3 yil ichida eksportni 10 milliard dollarga yetkazishdir. Bunda O&lsquo;zbekiston paxta-to&lsquo;qimachilik klasterlari uyushmasi tizimida faoliyat yuritayotgan 122 ta paxta-to&lsquo;qimachilik klasteri &laquo;drayver&raquo; vazifasini o&lsquo;taydi.&nbsp;
Chindan ham, bugungi kunda paxta yetishtirish va uni qayta ishlash bilan Prezidentimiz tashabbusi bilan tashkil etilgan klasterlar shug&lsquo;ullanmoqda. Ular tomonidan sohani mexanizatsiyalashtirish, qo&lsquo;l mehnatini kamaytirish, mehnatga munosib haq to&lsquo;lash borasida tizimli chora-tadbirlar ko&lsquo;rilyapti.&nbsp;
QO&lsquo;L MEHNATIDAN VOZ KECHILMOQDA
Davlatimiz rahbari o&lsquo;zbek matbuotiga bergan ilk intervyusida kuyinib aytganidek, &laquo;Ahvol shu darajaga yetib borgan ediki, uyimizning tomigacha paxta ekdik, lekin kosamiz oqarmadi. Maktab bolalarini ham paxtaga haydadik. Sevimli shoirimiz Abdulla Oripov o&lsquo;z davrida chuqur dard va iztirob bilan &laquo;Million egatlarga sochilgan o&lsquo;zbek&raquo;, deb yozganidek, yuz yil egilib paxta terdik.
Yaqin-yaqingacha har yili taxminan 6-7 million odam paxta terimiga majburan safarbar etilardi. Mana, uch yildan buyon ular bu mashaqqatdan qutuldi. Qanchalik qiyin bo&lsquo;lmasin, bu sohada biz bozor iqtisodiyotining sinalgan va samarali usullarini, jumladan, klaster tizimini joriy etdik. Klasterlar yordamida gektaridan paxta bo&lsquo;yicha 50 sentner, g&lsquo;alla bo&lsquo;yicha 100 sentnerdan hosil olishni ko&lsquo;zlayapmiz va bu marralarga, albatta, erishamiz&raquo;.
Ta&rsquo;kidlash kerakki, 2017 yilda respublikamizda yetishtiriladigan yalpi paxta hosilining bor yo&lsquo;g&lsquo;i 0,9 foizi klasterlar hissasiga to&lsquo;g&lsquo;ri kelgan bo&lsquo;lsa, ushbu ko&lsquo;rsatkich 2018 yilda 15,1 foizni, 2019 yilda 68 foizni, 2020 yilda 91 foizni tashkil etdi. 2021 yildan e&rsquo;tiboran paxta xom ashyosi 100 foiz paxta-to&lsquo;qimachilik klasterlari tomonidan yetishtirildi. Hosildorlik esa oxirgi bir yil ichida o&lsquo;rtacha 10 foizga ko&lsquo;tarildi.&nbsp;
Eng muhimi, klasterlar tomonidan amaliyotga&nbsp;intensiv va innovatsion agrotexnologiyalarni qo&lsquo;llash, mexanizatsiyalashtirish jarayonini jadallashtirish hisobiga qo&lsquo;l mehnatidan bosqichma-bosqich voz kechilyapti. Bu haqda so&lsquo;z yuritilganda, 2019-2020 yillarda 21 ming gektardan ortiq maydonda suv tejovchi texnologiyalari joriy etilgani, umumiy qiymati 3,6 trillion so&lsquo;mlik 14 mingdan ortiq yuqori unumli qishloq xo&lsquo;jaligi texnikalari, shu jumladan, 660 ta paxta terish mashinalari sotib olinganini aytish joiz.&nbsp;
Sohada erishilayotgan bu kabi muvaffaqiyatlar &ldquo;Cotton Campaign&rdquo; koalitsiyasi hamda nufuzli xalqaro tashkilot va tuzilmalar tomonidan tan olinyapti, yuksak e&rsquo;tirof etilmoqda.&nbsp;
Patritsiya Jurevich,&nbsp;&ldquo;Responsible Sourcing Network&rdquo; bosh direktori va &ldquo;Cotton Campaign&rdquo; asoschilaridan biri:&nbsp;
&ndash; Men O&lsquo;zbekistonni betakror mamlakat deb bilaman. Klasterlar ko&lsquo;rinishidagi vertikal integratsiya orqali paxta bilan bog&lsquo;liq barcha jarayonlar shu yerning o&lsquo;zida amalga oshirilishi imkoni bor. Bunda paxta yetishtiruvchilardan tortib to oxirgi mahsulot tayyor bo&lsquo;lgungacha jarayonlarda to&lsquo;la shaffoflik va kuzatuvchanlikka erishish mumkin. Bu juda noyob hodisa va xalqaro hamjamiyatni o&lsquo;ziga jalb qila oladi. Klasterlar uyushmasi esa, bu albatta yaxshi, u orqali ko&lsquo;plab ish o&lsquo;rinlarini yaratish, qolaversa, paxta sanoatida ishlovchilarning hayotini yaxshilay olish mumkin.
Bennet Friman,&nbsp;&ldquo;Cotton Campaign&rdquo; asoschilaridan biri, AQSH davlat kotibining demokratiya, inson huquqlari va mehnat bo&lsquo;yicha yordamchisi sobiq o&lsquo;rinbosari:
&ndash; Biz prezident Shavkat Mirziyoyevning davlat tomonidan majburiy mehnatga barham berish va O&lsquo;zbekiston paxta sektorini isloh qilish uchun zarur bo&lsquo;lgan tarixiy islohotlar tashabbusi va amalga oshirishdagi rahbariyatini yuqori baholaymiz. So&lsquo;nggi yillarda O&lsquo;zbekiston tomonidan erishilgan natijalar &ldquo;Cotton Campaign&rdquo; xalqaro koalitsiyasi tomonidan o&lsquo;zbek paxtasiga nisbatan e&rsquo;lon qilingan boykotni olib tashlash uchun asos bo&lsquo;ldi. Endi biz O&lsquo;zbekiston hukumatini fuqarolik jamiyati uchun maydon ochishga va global brendlarni jalb qiladigan hamda mehnat va inson huquqlarini himoya qiladigan mas&rsquo;uliyatli yetkazib beruvchilar bilan hamkorlikni yo&lsquo;lga qo&lsquo;yish uchun zarur bo&lsquo;lgan qulay muhitni yaratishga chaqiramiz.&nbsp;
ENG JOZIBADOR MAMLAKATGA AYLANAMIZ
O&lsquo;zbek paxtasiga e&rsquo;lon qilingan boykot bekor qilinishi, avvalo, O&lsquo;zbekistonni paxta-to&lsquo;qimachilik sanoatida dunyoning eng jozibador mamlakatlaridan biriga aylanishiga keng yo&lsquo;l ochib beradi. Bu esa to&lsquo;qimachilik sanoatida dunyodagi yetakchi korxonalarning O&lsquo;zbekiston bozoriga kirib kelishiga imkon yaratadi. Mamlakatda millionlab odamlarga yangi ish o&lsquo;rinlarini yaratishga, qishloq xo&lsquo;jaligi sohasida xalqaro standartlarni joriy etishga, to&lsquo;qimachilik mahsulotlarining eksport hajmini oshirishga hamda sohada xalqaro hamkorlikni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi.&nbsp;
Quvonarlisi, hozirning o&lsquo;zida &ldquo;Adidas&rdquo; va &ldquo;Nike&rdquo; brendlarining sport buyumlarini autsorsing shartlari asosida, &ldquo;Hugo Boss&rdquo; va &ldquo;Inditex&rdquo; guruhlarining &ldquo;Zara&rdquo;, &ldquo;Massimo Dutti&rdquo;, &ldquo;Bershka&rdquo;, &ldquo;Stradivarius&rdquo; va boshqa brendlari shartnoma asosida O&lsquo;zbekistonda ishlab chiqarishni yo&lsquo;lga qo&lsquo;yish takliflarini kiritmoqda.&nbsp;
Bundan tashqari, yangi bozorlarning ochilishi tufayli klasterlarda &laquo;xom ashyodan &mdash; tayyor mahsulotgacha&raquo; tamoyili asosida to&lsquo;liq sanoat zanjiri yaratilishi orqali eksport ko&lsquo;rsatkichlarini 50,0 milliard dollarga yetkazish uchun real imkoniyat vujudga kelmoqda. Shuning uchun O&lsquo;zbekiston paxta-to&lsquo;qimachilik klasterlari uyushmasi tizimida investitsiyaviy loyihalar izchil ijrosiga kirishildi.&nbsp;
Ma&rsquo;lumotlarga qaraganda, bugungi kunda mavjud klasterlarning 17 tasida paxtani qayta ishlashning beshta bosqichi, 22 tasida to&lsquo;rtta bosqich, 30 tasida uchta bosqich, 36 tasida 2 ta bosqich va 16 tasida bitta bosqichi qamrab olingan. Ammo ustuvor rejaga ko&lsquo;ra, yaqin kelajakda barcha klasterlar besh bosqichli chuqur qayta ishlash tizimiga to&lsquo;liq o&lsquo;tadi. Shu maqsadda 2022-2026 yillarda paxta-to&lsquo;qimachilik klasterlari tomonidan 300 dan ortiq investitsiyaviy loyihalar amalga oshirilishi belgilab olingan. Pirovardida xom ashyoni chuqur qayta ishlab bo&lsquo;yicha qo&lsquo;shimcha qiymat zanjiri yo&lsquo;lga qo&lsquo;yilib, 350 mingta yangi ish joylari yaratiladi. To&lsquo;qimachilik mahsulotlari eksportining umumiy hajmi esa ikki baravar oshishi kutilmoqda.
Chindan ham, endilikda o&lsquo;zbek to&lsquo;qimachilik sanoatchilari 331 ta xalqaro brend hamda riteylerlarning buyurtmasini qabul qilish imkoniyatiga ega bo&lsquo;ldilar. Bu &mdash; o&lsquo;zbek paxta tolasi va u asosida tayyorlangan mahsulotlarga dunyo bozorlari ochildi, degani! Bu sanoatimizda tarixiy g&lsquo;alabadir!
&nbsp;
<a href="https://uza.uz/oz/posts/dalalardan-qaytarilgan-millat-bolalari-qora-royxatdan-chiqarilgan-oq-paxta_355358">Manba</a>

2022 yilning 10 mart sanasi. Bu kun o‘zbek paxta-to‘qimachilik sanoatida yangi davr boshlangan tarixiy kun. Zotan, ushbu kunda uzoq yillar davomida muhim sanoat xom ashyomiz va u asosida ishlab chiqarilgan mahsulotlarimizga qo‘yilgan global taqiq yechildi. Ya’ni “Cotton Campaign” xalqaro koalitsiyasi tomonidan o‘zbek paxtasiga nisbatan boykot bekor qilingani rasman e’lon qilindi.

Biz haqimizda

Xizmatlar

Foydali ma'lumotlar

Murojaat