Don mahsulotlari bozorini erkinlashtirish nima uchun zarur?
Bu sohadagi davlat buyurtmasi o&lsquo;tgan asrning 90-yillarida paydo bo&lsquo;lgan. Bunda fermerlar o&lsquo;zi yetishtirgan bug&lsquo;doyni hukumat tomonidan belgilangan xarid narxida davlatga sotishga majbur edi. O&lsquo;sha davrda daromadlari hozirgidan ko&lsquo;ra ancha past bo&lsquo;lgan aholi o&lsquo;tish davrida bozor narxidan arzonroq non bilan ta&rsquo;minlangan.
Lekin aholini arzon oziq-ovqat bilan ta&rsquo;minlashning bu usuli qishloq xo&lsquo;jalik mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilarning zarariga ishlab, dehqon va fermerlar o&lsquo;z mahsulotini bozor narxidan arzon sotishga majbur edilar.
Lekin qishloq xo&lsquo;jaligi ham iqtisodiyot va biznesning bir sohasi bo&lsquo;lib, bu sohada band bo&lsquo;lgan aholi ham o&lsquo;z mehnatidan maksimal foyda olishga haqli. Hukumat qishloq xo&lsquo;jaligi mahsulotlari hajmini oshirish va ishlab chiqaruvchilar mehnatini rag&lsquo;batlantirish maqsadida bosqichma-bosqich don bozorini erkinlashtirmoqda.
&nbsp;
Nega erkinlashtirish aynan hozir&nbsp;qilinyapti?
Don mahsulotlari bozorini erkinlashtirish &ndash; bir kunlik qaror emas. 2019 yili tasdiqlangan O&lsquo;zbekiston Respublikasi qishloq xo&lsquo;jaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga mo&lsquo;ljallangan strategiyasida qishloq xo&lsquo;jaligi mahsulotlari narxlarini davlat tomonidan belgilash tartibidan bosqichma-bosqich voz kechish, bug&lsquo;doy va don mahsulotlarini bozor narxlarida sotib olish amaliyotiga o&lsquo;tish belgilangan.
O&lsquo;zbekistonda 1994 yildan beri davom etib kelgan unning narxini davlat tomonidan tartibga solish amaliyoti 2019 yilning 15 oktyabridan boshlab to&lsquo;xtatildi. &ldquo;Buxanka&rdquo; non narxi 1100 so&lsquo;mdan 1400-1500 so&lsquo;mgacha ko&lsquo;tarildi. 2020 yili don bozorini erkinlashtirish jadal davom ettirilishi rejalashtirilgan edi. Biroq, pandemiya tufayli ko&lsquo;p korxonalarning moliyaviy ahvoli og&lsquo;irlashgani hamda aholi daromadlarining kamaygani sabab rejalashtirilgan ishlarni to&lsquo;xtatib turishga to&lsquo;g&lsquo;ri keldi.
&nbsp;
Nega aynan hozirgi vaqtda erkinlashtirilmoqda?
Dunyo bozorida qishloq xo&lsquo;jalik mahsulotlari narxi ko&lsquo;tarilib bormoqda, o&lsquo;z o&lsquo;rnida ishlab chiqarish vositalari xam qimmatlashmoqda. Hatto rivojlangan Yevropa davlatlarida ham fermerlar uyushmalari fermerlarning moliyaviy ahvoli og&lsquo;irlashib, kasodga uchrashi mumkinligidan xavotir bildirilmoqda.
O&lsquo;zbekiston hukumati bu yil 1 tonna bug&lsquo;doyning xarid narxini o&lsquo;tgan yilgi 1,55 mln so&lsquo;mdan 3 mln so&lsquo;mga ko&lsquo;tarishga qaror qildi, chunki bunda murakkab sharoitda mahalliy fermerlar mehnatiga yarasha haq to&lsquo;lanmasligi qishloq xo&lsquo;jali sohasidagi erishilgan ko&lsquo;p yillik ijobiy natijalarni yo&lsquo;qqa chiqarishi mumkin.
&nbsp;
&ldquo;Ijtimoiy non&rdquo; narxi subsidiya qilinishi kerakmi, davlatning qo&lsquo;llab-quvvatlashi butunlay to&lsquo;xtatilganmi?
Bug&lsquo;doyning minimal xarid narxi ko&lsquo;tarilgani &ldquo;buxanka&rdquo; narxi oshishiga olib keldi. 2022 yil 1 iyundan buxanka narxi 1600 so&lsquo;mdan 2800 so&lsquo;mgacha oshishi jamoatchilik orasida turli fikr-mulohazalarga sabab bo&lsquo;ldi.
Ijtimoiy ahamiyatga ega mahsulotlarga subsidiya berilishi albatta kerak, biroq u manzilli bo&lsquo;lishi lozim! Oldin nonga belgilangan subsidiya daromadlari miqdoridan qat&rsquo;i nazar hamma uchun birdek edi. Manzilli subsidiya aholining chindan ham ijtimoiy ko&lsquo;makka muhtoj qatlamlarini samarali qo&lsquo;llab-quvvatlash imkonini beradi.
Davlatning qo&lsquo;llab-quvvatlashi to&lsquo;xtatilgani yo&lsquo;q. Yoshi, nogironligi, boquvchisini yo&lsquo;qotganligi, bola parvarishi uchun pensiya va nafaqa oluvchilar, ijtimoiy himoyaga muhtojlar ro&lsquo;yxatiga kiritilgan oila farzandlariga bir martalik moddiy yordam ajratildi. &ldquo;Temir daftar&rdquo;ga kiritilgan, lekin bir martalik moddiy yordam ajratilmagan muhtoj oilalarga 20 kilogrammdan un beriladi. Ijtimoiy muhtoj oilalarga un ajratish yoki moddiy yordam ko&lsquo;rsatish bundan keyin ham muntazam davom ettiriladi.
&nbsp;
Buyog&lsquo;iga non narxlari qanday bo&lsquo;ladi?
Ijtimoiy bo&lsquo;lka nondan boshqa non mahsulotlari narxi jahon bozorida shakllanadigan narxlarga bog&lsquo;liq bo&lsquo;ladi. Davlatning bu masaladagi eng muhim vazifasi &ndash; taqchillik yuzaga kelmasligi uchun don va un importi bilan ichki bozorni ta&rsquo;minlashdan iboratdir.
&ldquo;Buxanka&rdquo; nonning narxi ichki bozordagi talab va taklif asosida shakllanadi. Garchi biz tartibga solinadigan iqtisod sharoitida o&lsquo;rganmagan bo&lsquo;lsak ham, bu narx keyinchalik pastlashi ham mumkin.
&nbsp;
<a href="https://kun.uz/uz/news/2022/06/06/galla-islohoti-va-bolka-non-narxining-erkinlashtirilishi-asosiy-malumotlar">Manba</a>

Don mahsulotlari bozorini erkinlashtirish bir kunda qabul qilingan qaror emas va uni ortiq ortga surib bo‘lmas edi, deya yozadi iqtisodchi Darya Ilina.

Biz haqimizda

Murojaat